Η ναυτία είναι μια δυσάρεστη αίσθηση που χαρακτηρίζεται από την επιθυμία για έμετο και συνήθως συνοδεύεται από αίσθημα δυσφορίας στο στομάχι. Πρόκειται για ένα σύμπτωμα και όχι για ασθένεια καθεαυτή, το οποίο μπορεί να προκληθεί από διάφορους παράγοντες. Η ναυτία επηρεάζει το γαστρεντερικό σύστημα και συχνά συνδέεται με μειωμένη όρεξη και γενική αδυναμία.
Τα συμπτώματα που συχνά συνοδεύουν τη ναυτία περιλαμβάνουν:
Η ναυτία είναι η υποκειμενική αίσθηση της επιθυμίας για έμετο, ενώ ο έμετος είναι η πραγματική εκβολή του στομαχικού περιεχομένου μέσω του στόματος. Η ναυτία μπορεί να εμφανιστεί χωρίς να οδηγήσει σε έμετο, αλλά συνήθως προηγείται αυτού. Ο έμετος αποτελεί μια πιο έντονη και ορατή εκδήλωση του προβλήματος.
Η ναυτία απαιτεί ιατρική προσοχή όταν συνοδεύεται από έντονο πονοκέφαλο, υψηλό πυρετό, αφυδάτωση, συνεχή εμετούς για περισσότερες από 24 ώρες ή όταν εμποδίζει τη λήψη υγρών και τροφής για παρατεταμένο διάστημα.
Η ναυτία κίνησης προκαλείται από την αντίφαση μεταξύ των σημάτων που λαμβάνει ο εγκέφαλος από τα μάτια, το εσωτερικό αυτί και τους υποδοχείς θέσης του σώματος. Εμφανίζεται συχνά κατά τη διάρκεια ταξιδιών με αυτοκίνητο, πλοίο, αεροπλάνο ή τρένο. Μπορεί να επηρεάσει άτομα κάθε ηλικίας, αν και τα παιδιά και οι έφηβοι είναι πιο ευαίσθητοι.
Η ναυτία εγκυμοσύνης, γνωστή ως "πρωινή ναυτία", επηρεάζει περίπου το 70-80% των εγκύων, συνήθως κατά το πρώτο τρίμηνο. Προκαλείται από τις ορμονικές μεταβολές, ιδιαίτερα την αύξηση των επιπέδων hCG και οιστρογόνων. Παρόλο που ονομάζεται "πρωινή", μπορεί να εμφανιστεί οποιαδήποτε ώρα της ημέρας. Συνήθως υποχωρεί μετά την 12η-14η εβδομάδα κύησης, αν και σε ορισμένες γυναίκες μπορεί να συνεχιστεί περισσότερο.
Πολλά φάρμακα μπορούν να προκαλέσουν ναυτία ως παρενέργεια, όπως αντιβιοτικά, αντικαταθλιπτικά, παυσίπονα οπιοειδή, χημειοθεραπευτικά φάρμακα και ορισμένα συμπληρώματα διατροφής όπως ο σίδηρος. Η ναυτία συνήθως εμφανίζεται κατά την έναρξη της θεραπείας και μπορεί να μειωθεί με την προσαρμογή της δοσολογίας ή τη λήψη με φαγητό.
Διάφορες παθήσεις του γαστρεντερικού συστήματος μπορούν να προκαλέσουν ναυτία, όπως γαστρεντερίτιδα, πεπτικό έλκος, γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (ΓΟΠΑ), χολοκυστίτιδα και απόφραξη του εντέρου. Η ναυτία συχνά συνοδεύεται από άλλα συμπτώματα όπως κοιλιακό άλγος, διάρροια ή δυσπεψία. Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία της υποκείμενης αιτίας είναι σημαντική για την ανακούφιση των συμπτωμάτων.
Άλλες ιατρικές καταστάσεις που μπορούν να προκαλέσουν ναυτία περιλαμβάνουν εγκεφαλικές παθήσεις, λαβυρινθίτιδα, μεταβολικές διαταραχές όπως διαβητική κετοξέωση, ηπατικά ή νεφρικά προβλήματα, και ψυχολογικοί παράγοντες όπως άγχος και στρες. Η αξιολόγηση από ιατρό είναι απαραίτητη για τον προσδιορισμό της αιτίας.
Στα ελληνικά φαρμακεία διατίθενται αποτελεσματικά φάρμακα για τη ναυτία κίνησης χωρίς συνταγή. Η δραστική ουσία διμενυδρινάτη αποτελεί την πιο δημοφιλή επιλογή, διαθέσιμη σε μορφή δισκίων, σιροπιού και παθητικών. Η μεκλοζίνη είναι εξίσου αποτελεσματική με μεγαλύτερη διάρκεια δράσης. Για άμεση ανακούφιση, τα τσίχλες και τα αυτοκόλλητα με σκοπολαμίνη προσφέρουν εύκολη χρήση. Συνιστάται η λήψη 30-60 λεπτά πριν το ταξίδι για βέλτιστα αποτελέσματα.
Το τζίντζερ (πιπερόριζα) αποτελεί το πιο αναγνωρισμένο φυσικό αντιναυτιώδες, διαθέσιμο σε κάψουλες, τσάι και καραμέλες. Η βιταμίνη Β6 είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για την ναυτία εγκυμοσύνης. Τα προβιοτικά συμπληρώματα μπορούν να βοηθήσουν στη ρύθμιση του γαστρεντερικού συστήματος. Επιπλέον, τα αιθέρια έλαια μέντας και λεμονιού σε μορφή εισπνοής προσφέρουν γρήγορη ανακούφιση από συμπτώματα ναυτίας.
Στα ελληνικά φαρμακεία διατίθενται ομοιοπαθητικά σκευάσματα για τη ναυτία. Το Nux vomica χρησιμοποιείται για ναυτία από υπερφαγία ή στρες, ενώ το Ipecacuanha για έντονη ναυτία με εμετό. Το Petroleum ενδείκνυται για ναυτία κίνησης, ιδιαίτερα σε θαλάσσια ταξίδια. Τα ομοιοπαθητικά φάρμακα είναι ασφαλή για όλες τις ηλικίες και δεν παρουσιάζουν παρενέργειες ή αλληλεπιδράσεις.
Για σοβαρές περιπτώσεις ναυτίας, οι γιατροί στην Ελλάδα συνταγογραφούν ισχυρότερα φάρμακα. Η ονδανσετρόνη αποτελεί την πρώτη επιλογή για ναυτία από χημειοθεραπεία ή μετεγχειρητική ναυτία. Η μετοκλοπραμίδη χρησιμοποιείται για γαστρεντερικές διαταραχές με ναυτία. Η προμεθαζίνη ενδείκνυται για έντονη ναυτία με προσεκτική παρακολούθηση. Αυτά τα φάρμακα απαιτούν ιατρική επίβλεψη λόγω πιθανών παρενεργειών.
Η ναυτία εγκυμοσύνης επηρεάζει το 70-80% των εγκύων, συνήθως κατά το πρώτο τρίμηνο. Τα ασφαλή φάρμακα περιλαμβάνουν τη βιταμίνη Β6 (πυριδοξίνη) σε δόση 25mg τρεις φορές ημερησίως. Ο συνδυασμός βιταμίνης Β6 με δοξυλαμίνη αποτελεί θεραπεία πρώτης γραμμής. Το τζίντζερ είναι φυσική επιλογή με αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα. Για σοβαρές περιπτώσεις υπερέμεσης, η ονδανσετρόνη χρησιμοποιείται υπό ιατρική επίβλεψη. Οι έγκυες πρέπει να αποφεύγουν φάρμακα κίνησης που περιέχουν διμενυδρινάτη.
Η αντιμετώπιση της ναυτίας σε παιδιά απαιτεί ειδική προσέγγιση. Για παιδιά άνω των 2 ετών, η διμενυδρινάτη σε παιδιατρική δοσολογία είναι ασφαλής επιλογή. Οι παιδικές μορφές σε σιρόπι ή μασώμενα δισκία διευκολύνουν τη χορήγηση. Φυσικές λύσεις όπως τζίντζερ σε μικρές ποσότητες ή αρωματοθεραπεία με μέντα είναι κατάλληλες. Σημαντικό είναι η αποφυγή αφυδάτωσης και η σταδιακή επαναφορά της διατροφής με απλές τροφές.
Η ναυτία από χημειοθεραπεία αντιμετωπίζεται με εξειδικευμένα φάρμακα. Οι ανταγωνιστές των υποδοχέων 5-HT3 όπως η ονδανσετρόνη αποτελούν τη βάση θεραπείας. Συχνά συνδυάζονται με δεξαμεθαζόνη για ενισχυμένη δράση. Η απρεπιτάντη χρησιμοποιείται σε πρωτόκολλα υψηλού κινδύνου. Η προληπτική χορήγηση πριν τη χημειοθεραπεία είναι κρίσιμη για την αποτελεσματικότητα. Ο συνδυασμός φαρμάκων προσαρμόζεται ανάλογα με το είδος χημειοθεραπείας.
Η μετεγχειρητική ναυτία επηρεάζει το 20-30% των ασθενών μετά από αναισθησία. Παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν:
Η θεραπεία περιλαμβάνει ονδανσετρόνη, δεξαμεθαζόνη ή δροπεριδόλη. Η πρόληψη είναι πιο αποτελεσματική από τη θεραπεία και εφαρμόζεται σε ασθενείς υψηλού κινδύνου.
Η διατροφή παίζει κρίσιμο ρόλο στην πρόληψη της ναυτίας. Προτιμήστε μικρά και συχνά γεύματα αντί για μεγάλες μερίδες που μπορούν να επιβαρύνουν το στομάχι. Αποφύγετε λιπαρά, πικάντικα και βαριά φαγητά που δυσκολεύουν την πέψη. Το τζίντζερ αποτελεί ένα από τα πιο αποτελεσματικά φυσικά αντιμέτρα - μπορείτε να το καταναλώνετε ως τσάι, σε κάψουλες ή σε φρέσκια μορφή.
Οι τεχνικές βαθιάς αναπνοής μπορούν να μειώσουν σημαντικά τα συμπτώματα της ναυτίας. Δοκιμάστε την τεχνική της διαφραγματικής αναπνοής: εισπνεύστε αργά από τη μύτη για 4 δευτερόλεπτα, κρατήστε την αναπνοή για 4 δευτερόλεπτα και εκπνεύστε αργά από το στόμα για 6 δευτερόλεπτα. Η μέθοδος της προοδευτικής μυϊκής χαλάρωσης επίσης βοηθά στη μείωση του άγχους που μπορεί να επιδεινώσει τη ναυτία.
Εκτός από το τζίντζερ, άλλα φυσικά αντιμέτρα περιλαμβάνουν τη μέντα, το χαμομήλι και το μαϊντανό. Η βιταμίνη B6 έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματική για τη ναυτία της εγκυμοσύνης. Τα αιθέρια έλαια λεβάντας και μέντας μπορούν να χρησιμοποιηθούν για αρωματοθεραπεία. Η πίεση στο σημείο P6 (Nei Guan) στον καρπό, σύμφωνα με την παραδοσιακή κινεζική ιατρική, μπορεί επίσης να ανακουφίσει τη ναυτία.
Για την αποφυγή της κινητικής ναυτίας κατά τα ταξίδια, επιλέξτε θέσεις με λιγότερη κίνηση: στο μέσο του πλοίου, πάνω από τις φτερούγες του αεροπλάνου ή στο μπροστινό κάθισμα του αυτοκινήτου. Κοιτάζετε προς τον ορίζοντα και αποφύγετε το διάβασμα ή τη χρήση κινητού τηλεφώνου. Διατηρήστε καλό αερισμό και αποφύγετε δυνατά αρώματα. Λάβετε φαρμακευτική αγωγή προληπτικά, 30-60 λεπτά πριν το ταξίδι.
Η ναυτία μπορεί να είναι σύμπτωμα σοβαρότερων καταστάσεων που απαιτούν άμεση ιατρική αξιολόγηση. Επικοινωνήστε άμεσα με γιατρό εάν παρουσιάσετε:
Ο φαρμακοποιός αποτελεί τον πρώτο επαγγελματία υγείας που μπορείτε να συμβουλευτείτε για τη διαχείριση της ναυτίας. Μπορεί να σας προτείνει κατάλληλα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα ανάλογα με την αιτία και τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων σας. Επίσης, θα σας ενημερώσει για τη σωστή δοσολογία, τη διάρκεια χρήσης και τις πιθανές παρενέργειες. Ο φαρμακοποιός μπορεί να αναγνωρίσει πότε τα συμπτώματα απαιτούν ιατρική παραπομπή.
Πριν λάβετε οποιοδήποτε φάρμακο κατά της ναυτίας, ενημερώστε τον φαρμακοποιό για όλα τα φάρμακα που λαμβάνετε, συμπεριλαμβανομένων των συμπληρωμάτων διατροφής. Ορισμένα αντιναυτιλιώδη φάρμακα μπορεί να αλληλεπιδράσουν με αντικαταθλιπτικά, αντιψυχωσικά ή άλλα φάρμακα του κεντρικού νευρικού συστήματος. Οι έγκυες και οι θηλάζουσες μητέρες πρέπει να λαμβάνουν ιδιαίτερες προφυλάξεις και να συμβουλεύονται πάντα ειδικό πριν τη λήψη φαρμάκων.
Η χρόνια ναυτία απαιτεί ολοκληρωμένη προσέγγιση που περιλαμβάνει τη διερεύνηση και αντιμετώπιση της υποκείμενης αιτίας. Μπορεί να χρειαστεί συνεργασία μεταξύ διαφόρων ειδικών όπως γαστρεντερολόγων, νευρολόγων ή ψυχιάτρων. Η διατήρηση ημερολογίου συμπτωμάτων μπορεί να βοηθήσει στον εντοπισμό πιθανών εκλυτικών παραγόντων. Η ψυχολογική υποστήριξη και οι τεχνικές διαχείρισης στρες αποτελούν σημαντικά στοιχεία της θεραπευτικής προσέγγισης για τη χρόνια ναυτία.
