Ο HIV (Human Immunodeficiency Virus) είναι ένας ιός που προσβάλλει το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου, καταστρέφοντας σταδιακά τα κύτταρα CD4+ που είναι απαραίτητα για την άμυνα του οργανισμού έναντι λοιμώξεων και ασθενειών.
Ο ιός καταστρέφει προοδευτικά το ανοσοποιητικό σύστημα, κάνοντας τον οργανισμό ευάλωτο σε ευκαιριακές λοιμώξεις. Το AIDS (Acquired Immunodeficiency Syndrome) αποτελεί το τελικό στάδιο της HIV λοίμωξης, όταν το ανοσοποιητικό σύστημα έχει υποστεί σοβαρή βλάβη.
Τα αρχικά συμπτώματα της HIV λοίμωξης εμφανίζονται συνήθως 2-4 εβδομάδες μετά τη μόλυνση και μοιάζουν με γριπώδη συμπτώματα: πυρετός, πονοκέφαλος, μυαλγίες, διογκωμένοι λεμφαδένες, εξάνθημα και πονόλαιμος. Αυτή η φάση ονομάζεται οξεία HIV λοίμωξη.
Κατά τη χρόνια φάση, πολλοί ασθενείς παραμένουν ασυμπτωματικοί για χρόνια. Η διάγνωση γίνεται μέσω εξειδικευμένων εξετάσεων αίματος που ανιχνεύουν αντισώματα έναντι του HIV ή τον ίδιο τον ιό (PCR test). Στην Ελλάδα, οι εξετάσεις διενεργούνται δωρεάν και ανώνυμα σε κέντρα του ΚΕΕΛΠΝΟ και νοσοκομεία.
Η έγκαιρη διάγνωση είναι κρίσιμη, καθώς η άμεση έναρξη αντιρετροϊκής θεραπείας μπορεί να διατηρήσει το ανοσοποιητικό σύστημα και να βελτιώσει σημαντικά την ποιότητα ζωής των ασθενών.
Η αντιρετροϊκή θεραπεία αποτελεί τη βάση της θεραπευτικής αντιμετώπισης του HIV. Στην Ελλάδα διατίθενται διάφορες κατηγορίες αντιρετροϊκών φαρμάκων που στοχεύουν σε διαφορετικά στάδια του κύκλου ζωής του ιού.
Οι αναστολείς της αντίστροφης μεταγραφάσης, όπως το Zidovudine, Tenofovir και Emtricitabine, εμποδίζουν την αντιγραφή του γενετικού υλικού του ιού. Οι αναστολείς της πρωτεάσης, συμπεριλαμβανομένων των Ritonavir, Darunavir και Atazanavir, παρεμβαίνουν στην ωρίμανση των ιϊκών πρωτεϊνών.
Η σύγχρονη θεραπεία συνδυάζει συνήθως τρία ή περισσότερα φάρμακα από διαφορετικές κατηγορίες, εξασφαλίζοντας αποτελεσματική καταστολή του ιού και μείωση του κινδύνου ανάπτυξης αντοχής.
Η πρόληψη της μόλυνσης από HIV αποτελεί προτεραιότητα της δημόσιας υγείας στην Ελλάδα. Η προέκθεση προφύλαξη (PrEP) με φάρμακα όπως το Truvada και το Descovy προσφέρει υψηλή προστασία σε άτομα υψηλού κινδύνου.
Η μετέκθεση προφύλαξη (PEP) πρέπει να ξεκινά εντός 72 ωρών από την πιθανή έκθεση και διαρκεί 28 ημέρες. Παράλληλα, η σωστή χρήση προφυλακτικών παραμένει θεμελιώδης μέθοδος προστασίας.
Οι προφυλακτικές θεραπείες είναι διαθέσιμες μέσω του συστήματος υγείας της χώρας και εξειδικευμένων κέντρων, προσφέροντας ολοκληρωμένη φροντίδα και συμβουλευτική υποστήριξη.
Η αδιάλειπτη και συνεπής λήψη των αντιρετροϊκών φαρμάκων αποτελεί τον θεμελιώδη παράγοντα για την επιτυχία της θεραπείας. Η συμμόρφωση στη θεραπεία πρέπει να είναι τουλάχιστον 95% για να επιτευχθεί η μέγιστη καταστολή του ιού και να αποφευχθεί η ανάπτυξη αντοχής. Η παράλειψη δόσεων μπορεί να οδηγήσει σε θεραπευτική αποτυχία και περιορισμό των μελλοντικών επιλογών θεραπείας.
Η τακτική παρακολούθηση με εργαστηριακές εξετάσεις είναι απαραίτητη για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της θεραπείας. Οι βασικές εξετάσεις περιλαμβάνουν:
Τα σύγχρονα αντιρετροϊκά φάρμακα έχουν σημαντικά λιγότερες παρενέργειες από τα παλαιότερα. Οι πιο συχνές παρενέργειες περιλαμβάνουν ναυτία, διάρροια, κεφαλαλγία και κόπωση. Σπανιότερα μπορεί να εμφανιστούν αλλεργικές αντιδράσεις, διαταραχές στον ύπνο ή αλλαγές στο μεταβολισμό των λιπιδίων. Είναι σημαντικό να αναφέρετε άμεσα στον γιατρό σας οποιαδήποτε ανεπιθύμητη ενέργεια.
Ορισμένα αντιρετροϊκά φάρμακα μπορεί να αλληλεπιδρούν με άλλα φάρμακα, συμπεριλαμβανομένων των φυτικών προπαρασκευασμάτων και των συμπληρωμάτων διατροφής. Πάντα ενημερώνετε τον γιατρό και τον φαρμακοποιό σας για όλα τα φάρμακα που λαμβάνετε. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται με αντιπηκτικά, καρδιολογικά φάρμακα και ορισμένα αντιβιοτικά.
Η διάγνωση του HIV μπορεί να προκαλέσει έντονο ψυχολογικό στρες. Η ψυχολογική υποστήριξη από ειδικούς επαγγελματίες υγείας είναι κρίσιμη για την προσαρμογή στη νέα κατάσταση. Οι ομάδες αλληλοβοήθειας προσφέρουν τη δυνατότητα επικοινωνίας με άτομα που αντιμετωπίζουν παρόμοιες προκλήσεις και μπορούν να παρέχουν πολύτιμη συναισθηματική στήριξη και πρακτικές συμβουλές.
Η τακτική παρακολούθηση από εξειδικευμένο ιατρό λοιμωξιολόγο είναι απαραίτητη για τη βέλτιστη διαχείριση του HIV. Οι επισκέψεις συνήθως γίνονται κάθε 3-6 μήνες και περιλαμβάνουν αξιολόγηση της θεραπείας, εργαστηριακές εξετάσεις και έλεγχο για επιπλοκές. Η έγκαιρη παρέμβαση μπορεί να αποτρέψει σοβαρά προβλήματα υγείας.
Μια ισορροπημένη διατροφή πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, πρωτεΐνες και ωμέγα-3 λιπαρά οξέα συμβάλλει στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος. Η τακτική άσκηση βελτιώνει τη σωματική και ψυχική υγεία, ενώ ταυτόχρονα μειώνει το στρες. Αποφύγετε το κάπνισμα και την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, καθώς μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την αποτελεσματικότητα της θεραπείας.
Το στίγμα που συχνά συνδέεται με το HIV μπορεί να δημιουργήσει επιπλέον δυσκολίες. Η εκπαίδευση του περιβάλλοντός σας και η επικοινωνία με κατανοητά άτομα μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των προκαταλήψεων. Νομικά, έχετε δικαίωμα στην προστασία της ιδιωτικότητάς σας και στην αποφυγή διακρίσεων στον εργασιακό χώρο και την κοινωνία.
Στην Ελλάδα λειτουργούν εξειδικευμένα κέντρα για τη διάγνωση και θεραπεία του HIV. Τα κυριότερα περιλαμβάνουν το Εθνικό Κέντρο Αιμοδοσίας, τις Μονάδες Λοιμωδών Νοσημάτων των μεγάλων νοσοκομείων και τα Κέντρα Πρόληψης ΚΕΕΛΠΝΟ. Οι υπηρεσίες αυτές προσφέρουν δωρεάν εξετάσεις, θεραπεία και ψυχοκοινωνική υποστήριξη. Η τηλεφωνική γραμμή SOS AIDS (210 7228888) παρέχει εμπιστευτικές πληροφορίες και συμβουλευτική υποστήριξη.
