Η χοληστερίνη είναι μια λιπώδης ουσία που παράγεται φυσικά από το συκώτι και είναι απαραίτητη για τη σωστή λειτουργία του οργανισμού. Συμμετέχει στην παραγωγή ορμονών, χολικών αλάτων και στη δημιουργία κυτταρικών μεμβρανών. Παρόλο που είναι απαραίτητη, η υπερβολική συσσώρευσή της μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα υγείας.
Η χοληστερίνη μεταφέρεται στο αίμα μέσω πρωτεϊνών που ονομάζονται λιποπρωτεΐνες. Η HDL (υψηλής πυκνότητας) χαρακτηρίζεται ως "καλή" χοληστερίνη γιατί μεταφέρει τη χοληστερίνη από τα όργανα πίσω στο συκώτι. Η LDL (χαμηλής πυκνότητας) θεωρείται "κακή" επειδή μπορεί να συσσωρευτεί στα αγγεία.
Οι φυσιολογικές τιμές ολικής χοληστερίνης πρέπει να είναι κάτω από 200 mg/dl, ενώ η LDL κάτω από 100 mg/dl. Υψηλά επίπεδα αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων, εμφράγματος και εγκεφαλικού επεισοδίου.
Η αύξηση της χοληστερίνης επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες, μερικοί από τους οποίους μπορούν να τροποποιηθούν ενώ άλλοι όχι. Η κατανόηση αυτών των παραγόντων είναι κρίσιμη για την πρόληψη και τη διαχείριση των υψηλών επιπέδων χοληστερίνης.
Οι διατροφικές συνήθειες παίζουν καθοριστικό ρόλο, ιδιαίτερα η κατανάλωση κορεσμένων λιπών και τρανς λιπαρών. Η έλλειψη φυσικής δραστηριότητας, το κάπνισμα και η παχυσαρκία συμβάλλουν επίσης στην αύξηση της χοληστερίνης. Συνοδά νοσήματα όπως ο διαβήτης, ο υποθυρεοειδισμός και νεφρικές παθήσεις μπορούν να επηρεάσουν τα επίπεδα χοληστερίνης.
Οι στατίνες αποτελούν την πρώτη γραμμή θεραπείας για τη μείωση της χοληστερίνης. Δρουν αναστέλλοντας το ένζυμο HMG-CoA αναγωγάση, το οποίο είναι υπεύθυνο για τη σύνθεση χοληστερίνης στο ήπαρ. Η μείωση της ενδογενούς παραγωγής χοληστερίνης οδηγεί σε αύξηση των υποδοχέων LDL στα κύτταρα του ήπατος, με αποτέλεσμα την αυξημένη απομάκρυνση της "κακής" χοληστερίνης από την κυκλοφορία.
Στην Ελλάδα διατίθενται μέσω του ΕΟΦ τα ακόλουθα φάρμακα στατινών:
Εκτός από τις στατίνες, υπάρχουν και άλλες θεραπευτικές επιλογές. Το Ezetimibe δρα αναστέλλοντας την απορρόφηση χοληστερίνης από το έντερο και συχνά συνδυάζεται με στατίνες για μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα. Τα Fibrates χρησιμοποιούνται κυρίως για τη μείωση των τριγλυκεριδίων και την αύξηση της HDL χοληστερίνης, ιδιαίτερα σε ασθενείς με μεταβολικό σύνδρομο.
Η χορήγηση των στατινών συνήθως γίνεται το βράδυ, καθώς η σύνθεση χοληστερίνης είναι μεγαλύτερη κατά τη διάρκεια της νύχτας. Η αρχική δόση προσαρμόζεται ανάλογα με τα επίπεδα χοληστερίνης και τους παράγοντες κινδύνου του ασθενούς. Η παρακολούθηση των επιπέδων γίνεται κάθε 6-8 εβδομάδες αρχικά και στη συνέχεια κάθε 3-6 μήνες.
Οι πιο συχνές παρενέργειες των στατινών περιλαμβάνουν γαστρεντερικές διαταραχές, κεφαλαλγία και μυϊκούς πόνους. Περίπου 5-10% των ασθενών αναφέρουν κάποιου βαθμού μυϊκή δυσφορία. Σπανιότερα μπορεί να εμφανιστούν διαταραχές ύπνου, ζάλη ή δερματικές αντιδράσεις. Οι περισσότερες παρενέργειες είναι ήπιες και υποχωρούν με τη συνέχιση της θεραπείας.
Η μυοπάθεια είναι μια σοβαρή αλλά σπάνια παρενέργεια που μπορεί να εξελιχθεί σε ραβδομυόλυση. Συμπτώματα όπως έντονος μυϊκός πόνος, αδυναμία και σκοτεινοχρωμία των ούρων απαιτούν άμεση ιατρική αξιολόγηση. Οι ηπατικές διαταραχές εμφανίζονται σπάνια αλλά είναι αναστρέψιμες με τη διακοπή της θεραπείας. Απαιτείται τακτική παρακολούθηση των ηπατικών ενζύμων, ιδιαίτερα κατά την έναρξη της θεραπείας.
Σημαντικές αλληλεπιδράσεις εμφανίζονται με φάρμακα που αναστέλλουν το κυτόχρωμα P450, όπως:
Οι στατίνες αντενδείκνυνται κατά την εγκυμοσύνη και τον θηλασμό, καθώς μπορούν να επηρεάσουν την ανάπτυξη του εμβρύου. Γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας πρέπει να χρησιμοποιούν αποτελεσματική αντισύλληψη. Στα παιδιά, η χρήση στατινών περιορίζεται σε σοβαρές περιπτώσεις οικογενούς υπερχοληστεριναιμίας και απαιτεί εξειδικευμένη παρακολούθηση από παιδίατρο ενδοκρινολόγο.
Η διατροφή αποτελεί τον θεμελιώδη παράγοντα για τη φυσική μείωση της χοληστερίνης. Οι διατροφικές συστάσεις εστιάζουν στην κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε φυτικές ίνες, όπως βρώμη, όσπρια και λαχανικά, που συμβάλλουν στη μείωση της LDL χοληστερίνης.
Αντίθετα, η μεσογειακή διατροφή με ελαιόλαδο, ψάρια πλούσια σε ωμέγα-3, ξηρούς καρπούς και φρέσκα φρούτα προσφέρει σημαντική προστασία. Τα συμπληρώματα διατροφής όπως η κοένζυμο Q10 και οι φυτοστερόλες ενισχύουν τη θεραπευτική προσέγγιση. Η τακτική άσκηση, τουλάχιστον 150 λεπτά εβδομαδιαίως, και η διατήρηση υγιούς βάρους είναι εξίσου κρίσιμες για τη μακροπρόθεσμη διαχείριση της χοληστερίνης.
Ο τακτικός έλεγχος των επιπέδων χοληστερίνης αποτελεί βασικό στοιχείο της προληπτικής ιατρικής. Οι ενήλικες άνω των 20 ετών θα πρέπει να ελέγχονται κάθε 4-6 χρόνια, ενώ άτομα υψηλού κινδύνου χρειάζονται πιο συχνούς ελέγχους.
Οι θεραπευτικοί στόχοι εξατομικεύονται ανάλογα με τον καρδιαγγειακό κίνδυνο. Για άτομα χαμηλού κινδύνου, η LDL πρέπει να είναι <160 mg/dL, ενώ για υψηλό κίνδυνο <70 mg/dL.
Η πρόληψη ξεκινά από τη νεαρή ηλικία με υγιεινές διατροφικές συνήθειες και τακτική φυσική δραστηριότητα. Είναι σημαντικό να συμβουλευτείτε γιατρό ή φαρμακοποιό όταν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό καρδιαγγειακών νοσημάτων, συμπτώματα όπως θωρακικός πόνος, ή όταν οι τιμές χοληστερίνης παραμένουν υψηλές παρά τις διατροφικές αλλαγές.
