Ο αλκοολισμός αποτελεί μια χρόνια, προοδευτική ασθένεια που χαρακτηρίζεται από την αδυναμία ελέγχου της κατανάλωσης αλκοόλ παρά τις αρνητικές συνέπειες. Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας τον αναγνωρίζει ως διαταραχή χρήσης ουσιών που επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως.
Η κατάχρηση αλκοόλ αναφέρεται στην επιβλαβή χρήση που προκαλεί προβλήματα στην καθημερινότητα, ενώ η εξάρτηση περιλαμβάνει σωματική και ψυχολογική εξάρτηση με συμπτώματα στέρησης.
Η εξάρτηση εξελίσσεται σταδιακά από την περιστασιακή χρήση στην τακτική κατανάλωση και τελικά στην πλήρη εξάρτηση. Οι επιπτώσεις επεκτείνονται στις οικογενειακές σχέσεις, την εργασία και την κοινωνική ζωή, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο απομόνωσης και αυξημένης κατανάλωσης.
Η έρευνα δείχνει ότι το οικογενειακό ιστορικό αλκοολισμού αυξάνει τον κίνδυνο κατά 40-60%. Γενετικές παραλλαγές επηρεάζουν τον μεταβολισμό του αλκοόλ και την ευαισθησία στην εξάρτηση.
Το περιβάλλον παιδικής ηλικίας, η έκθεση σε τραύματα, η πίεση των συνομηλίκων και η εύκολη πρόσβαση στο αλκοόλ συμβάλλουν στην ανάπτυξη εξάρτησης. Οι ψυχολογικές διαταραχές όπως η κατάθλιψη και το άγχος αυξάνουν τον κίνδυνο.
Η πρώιμη έναρξη κατανάλωσης (πριν τα 15 έτη) αυξάνει δραματικά τον κίνδυνο εξάρτησης στην ενήλικη ζωή.
Η φαρμακευτική αγωγή αποτελεί σημαντικό μέρος της θεραπείας του αλκοολισμού. Η Ναλτρεξόνη (Revia, Vivitrol) είναι ένας ανταγωνιστής των οπιοειδών υποδοχέων που μειώνει την επιθυμία για αλκοόλ. Χορηγείται σε δόση 50mg ημερησίως από του στόματος ή ως μηνιαία ένεση 380mg. Ο μηχανισμός δράσης βασίζεται στην αναστολή της απελευθέρωσης ντοπαμίνης στο κέντρο ανταμοιβής του εγκεφάλου.
Η Ακαμπροσάτη (Campral) είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική για τη διατήρηση της νηφαλιότητας μετά την απεξάρτηση. Ρυθμίζει τη δραστηριότητα των νευροδιαβιβαστών GABA και γλουταμάτη, μειώνοντας τα συμπτώματα στέρησης. Η συνιστώμενη δόση είναι 666mg τρεις φορές ημερησίως.
Η Δισουλφιράμη (Antabuse) λειτουργεί ως αποτρεπτική θεραπεία, προκαλώντας δυσάρεστες αντιδράσεις όταν συνδυάζεται με αλκοόλ. Αναστέλλει το ένζυμο αλδεϋδη δεϋδρογενάση, προκαλώντας ναυτία, εμετό και ταχυκαρδία.
Στα ελληνικά φαρμακεία, αυτά τα φάρμακα διατίθενται με ιατρική συνταγή και υπό την επίβλεψη ειδικού γιατρού. Απαιτείται τακτική παρακολούθηση της θεραπείας και προσαρμογή της δοσολογίας ανάλογα με την ανταπόκριση του ασθενούς.
Η αντιμετώπιση του αλκοολισμού απαιτεί ολιστική προσέγγιση που συνδυάζει φαρμακευτική αγωγή με ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις. Η συμπεριφορική θεραπεία βοηθά τους ασθενείς να αναπτύξουν στρατηγικές αντιμετώπισης και να τροποποιήσουν καταστροφικές συμπεριφορές. Η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική στην πρόληψη υποτροπών.
Η ομαδική θεραπεία και οι ομάδες αυτοβοήθειας, όπως οι Ανώνυμοι Αλκοολικοί, προσφέρουν υποστήριξη από ομότιμους και δημιουργούν ένα περιβάλλον αλληλεγγύης. Η ανταλλαγή εμπειριών και η αμοιβαία υποστήριξη ενισχύουν τα κίνητρα για παραμονή στη νηφαλιότητα.
Η οικογενειακή θεραπεία είναι κρίσιμη για την αποκατάσταση των σχέσεων και τη δημιουργία υποστηρικτικού περιβάλλοντος. Στην Ελλάδα λειτουργούν εξειδικευμένα κέντρα απεξάρτησης και προγράμματα του ΟΚΑΝΑ που προσφέρουν ολοκληρωμένες υπηρεσίες.
Ο φαρμακοποιός διαδραματίζει καίριο ρόλο στη θεραπευτική διαδικασία, παρέχοντας συμβουλές για τη σωστή λήψη των φαρμάκων, παρακολουθώντας την προσκόλληση στη θεραπεία και εντοπίζοντας πιθανές παρενέργειες. Η συνεργασία με τον θεράποντα ιατρό είναι απαραίτητη για την επιτυχία της αγωγής.
Ο αλκοολισμός επιφέρει σοβαρές επιπλοκές σε πολλαπλά συστήματα του οργανισμού. Οι ηπατικές παθήσεις αποτελούν τις συχνότερες συνέπειες, με την κίρρωση να αποτελεί την τελική και μη αναστρέψιμη φάση της ηπατικής βλάβης. Η χρόνια κατανάλωση αλκοόλ προκαλεί σταδιακή καταστροφή των ηπατικών κυττάρων, οδηγώντας σε ηπατίτιδα και τελικά σε κίρρωση.
Τα καρδιαγγειακά προβλήματα περιλαμβάνουν καρδιομυοπάθεια, αρρυθμίες και αυξημένο κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου. Οι νευρολογικές επιπτώσεις εκδηλώνονται με απώλεια μνήμης, δημιότητα και περιφερική νευροπάθεια.
Οι διατροφικές ανεπάρκειες είναι συχνές, ιδιαίτερα των βιταμινών Β1, Β6, Β12, φολικού οξέος και μαγνησίου. Η φαρμακευτική υποστήριξη με κατάλληλα συμπληρώματα διατροφής είναι απαραίτητη για την αποκατάσταση των ελλείψεων.
Η πρόληψη του αλκοολισμού αποτελεί προτεραιότητα της δημόσιας υγείας στην Ελλάδα. Τα εκπαιδευτικά προγράμματα για νέους στα σχολεία παρέχουν βασικές γνώσεις για τους κινδύνους της κατάχρησης αλκοόλ και αναπτύσσουν δεξιότητες άρνησης στην πίεση των συνομηλίκων.
Η έγκαιρη αναγνώριση των προειδοποιητικών σημείων περιλαμβάνει την παρακολούθηση των συνηθειών κατανάλωσης, των αλλαγών συμπεριφοράς και της κοινωνικής απόσυρσης. Η οικογένεια διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στην πρόληψη μέσω της δημιουργίας υποστηρικτικού περιβάλλοντος και της προώθησης υγιών συνηθειών.
Στην Ελλάδα λειτουργούν κοινοτικά προγράμματα πρόληψης που προσφέρουν ενημέρωση και υποστήριξη. Η επικοινωνία με ειδικούς μπορεί να γίνει μέσω των φαρμακείων, των κέντρων υγείας και των εξειδικευμένων υπηρεσιών εξαρτήσεων.
